Narsist sözcüğünün kökeni Yunan mitolojisindeki Narkissos’a dayanmaktadır. Narkissos kibirli ve merhametsiz biridir. Birgün Narkissos su kenarına eğilirken sudan kendi yansımasını görür ve gördüğü yansımasına aşık olur. Onu elde edememenin acısıyla günlerce aç ve susuz kalır, sonunda ölür. Narkissos’un kendi yansımasına odaklanması, narsistik kişilik bozukluğunda görülen kendine hayranlık ve kendini aşırı önemsemenin bir yansımasıdır.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Nedir?
Narsistik Kişilik Bozukluğu, benmerkezcilik, empati eksikliği ve abartılı bir öz-önem duygusuyla karakterize edilen bir davranış örüntüsü olup, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabında (DSM-5) belirtilen 10 kişilik bozukluğu arasında yer alır.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
NKB’ye sahip kişiler sıklıkla kibirli, bencil, manipülatif ve talepkar olarak tanımlanır. Ayrıca büyüklük fantezileri olabilir ve özel muameleyi hak ettiklerini düşünürler. Aşırı hayranlık ve ilgi arama eğilimindedirler ve eleştiriye veya yenilgiye tahammül etmekte zorluk çekerler. Kişiler arası ilişkileri kendi çıkarları için kullanır, sırf kazanmak uğruna insanların zayıflıklarından faydalanırlar. 
Bu bozukluğa sahip kişiler ilişkilerinde, profesyonel hayatlarında ve hayatlarının diğer yönlerinde sorunlar yaşarlar. Gerçek kendiliklerini gizlemek için maske takarlar ve hayatları, ilişkileri çok güzelmiş gibi davranırlar. Dışarıya idealize edilmiş bir imaj yansıttıkları için, samimi ve dengeli bir ilişki geliştirmekte güçlük çekerler. Kendi duygularından ziyade, insanların onları nasıl gördüğü çok önemlidir.
Narsistik kişilik bozukluğuna sahip olan kişiler ilişkilerinde empati kuramazlar ve duygularını inkar ederler. Başka insanların duygularına karşı duyarsız oldukları için ilişkilerinde yıkıcı ve acımasız olabilirler. Aslında, duygularla temas etmekten kaçınırlar. Onlar için örneğin, korku bir zayıflık göstergesidir, o yüzden savunma mekanizmalarını kullanmaya başvururlar.
Narsistik bireyler güçlü bir benlik duygusuna sahip olmadığı için, hayatı çoğu zaman anlamsız ve boş hissederler. Hatasız olduklarına dair derin inançlar taşırlar; böylelikle de hayatlarında ters giden durumlara dair sorumlulukları nadiren üstlenir ve genellikle suçu başkalarına yönlendirirler.
Narsistik kişilik bozukluğuna sahip bireylerde genellikle aşağıdaki davranış ve düşünce kalıpları gözlemlenir:
- Kibirli, bencil ve talepkâr davranışlar sergileme
- Aşırı ilgi ve hayranlık bekleme, özel muamele görme arzusu
- Eleştiriye ve başarısızlığa tahammülsüzlük
- İlişkileri kişisel çıkar için kullanma, insanları manipüle etme
- Gerçek benliğini gizleyip dışarıya ideal bir imaj yansıtma
- Empati kuramama ve başkalarının duygularına karşı duyarsız olma
- Duygusal zayıflık göstermekten kaçınma, savunma mekanizmalarına başvurma
- Derin bir boşluk hissi ve hayatı anlamsız bulma eğilimi
- Hatalarını kabul etmeme ve suçu başkalarına yöneltme
Narsistik Kişilik Bozukluğunun Tanısı Nasıl Konur?
Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabında (DSM-5) Narsistik kişilik bozukluğunun tanı kriterleri aşağıdaki gibidir. Aşağıdaki özelliklerden beş (ya da daha fazla) sayıda bulunması tanı için gereklidir
1. Kendini aşırı önemli görür:
Başarılarını ve yeteneklerini abartır; yeterli başarı göstermese bile üstün biri olarak tanınmayı bekler.
2. Sınırsız başarı, güç, zeka, güzellik ya da mükemmel aşk üzerine hayallere kapılır.
3. Kendisinin “özel” ve “benzersiz” olduğuna inanır ve sadece diğer özel ya da yüksek statülü kişiler (ya da kurumlar) tarafından anlaşılabileceğini ya da onlarla ilişki kurması gerektiğini düşünür.
4. Aşırı derecede hayranlık bekler.
5. Kendini ayrıcalıklı görür:
Özel muamele bekler ya da isteklerinin otomatik olarak yerine getirilmesini ister.
6. İkili ilişkilerde sömürücüdür:
Kendi amaçlarına ulaşmak için başkalarını kullanır.
7. Empati yoksunudur:
Başkalarının duygu ve ihtiyaçlarını fark etmeye ya da onlarla özdeşim kurmaya isteksizdir.
8. Çoğu zaman başkalarını kıskanır ya da başkalarının onu kıskandığına inanır.
9. Kibirli, küstah tutum ve davranışlar sergiler.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Neden Olur?
Narsistik kişilik bozukluğunun neden kaynaklandığı tam olarak bilinmemektedir, ancak bunun doğuştan gelen faktörler (kalıtım) ve çevresel etkenlerin (yetiştirilme tarzı) bir kombinasyonu olduğu söylenmektedir.
- Genetik Faktörler
- Ebeveyn Tutumları
- Çevresel Koşullar
- Biyolojik Faktörler
Genetik Faktörler
Araştırmalar, narsistik kişilik bozukluğuyla ilişkilendirilen yaygın kişilik özelliklerinin örneğin kendini ayrıcalıklı görme ve büyüklük hissi gibi kişisel özelliklerin kalıtsal olabileceğini göstermektedir.
Ebeveyn Tutumları
Araştırmalara göre bazı ebeveyn tutumlarının narsistik kişilik bozukluğu ile ilişkili olduğu görülmüştür. Çocuğun gerçek yaşantı ve başarıları ile örtüşmeyen, aşırı hayranlık ya da aşırı eleştiri içeren ebeveyn-çocuk ilişkisi, sınır konulmayan çocuk, ihmal, kötü muamele ve istismar gibi bazı ebeveynlik tutumları doğrudan zararlı olsa da, bazı davranışlar aslında iyi niyetli ebeveynlerden de kaynaklanabilir. Ebeveyn davranışlarının çocukları çok yönde etkilediğini bilsek de, ebeveyn tutumlarının her zaman narsisizme yol açtığı söylenemez.
Çevresel Koşullar
Bir bireyin bulunduğu çevre, kültür ve yetiştirilme tarzı narsistik kişilik bozukluğu riskini arttırabilir. Çocuğun erken dönemde kötü muameleye maruz kalması, uzun bir süre boyunca zorbalığa uğraması, ailesi, akranları, öğretmenleri tarafından eleştirilmesi de bu riski arttırabilir.
Biyolojik Faktörler
Yapılan son araştırmalarda narsistik kişilik bozukluğuna sahip olan bireylerin oksidatif stres düzeylerinin yüksek olduğunu göstermektedir; bu, vücuda zarar verebilecek moleküler bir dengesizliktir. Diğer taraftan, beyin taramalarında NKB’li bireylerin empati ile ilişkin beyin bölgelerinde gri madde miktarının daha az olduğu tespit edilmiştir. Nörobilimciler ayrıca, NKB ile prefrontal beyin yapısındaki farklılıklar arasında bir bağlantı bulmuştur. Fakat bu konuda daha net bir şey söylemek için daha fazla araştırmaların yapılmasına ihtiyaç vardır.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Tedavisi Nasıl Olur?
Bir narsistin değişmesi zor ve nadir olsa da mümkündür. Narsistlerin değişmesi için, bir kişilik bozukluğu yaşıyor olduklarını kabul etmeye istekli ve hazır olmaları, eylemlerinin sorumluluğunu almaları ve davranışlarını değiştirmek için gereken çabayı göstermeleri gerekir. Ayrıca bir narsistin gelişimini etkilemiş olabilecek herhangi bir travmayı atlatması, herhangi bir narsistik genetik geçmişi kabul etmesi ve büyüdüğü herhangi bir sorunlu ebeveynliği tanıması ancak suçlamaması da önemlidir.
Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR) terapisi:
EMDR terapisi kişinin yaşadığı travmanın altında yatan etkilerini çift yönlü uyarım kullanarak ele alan bir terapidir. Bu terapide, narsistik kişilik bozukluğu olan bireylerin çocukluk travmaları işlenir. Çocukluk travması ile yüzleşmek ve onu işlemek, bireyin narsistik eğilimlerini, duygusal olarak kendini koruma amacıyla geliştirmiş olabilecekleri davranışları bırakıp iyileşme sürecine adım atmalarını sağlayabilir. EMDR terapisi özellikle travmaları çözümleme ve yeniden anlamlandırma konusunda çok güçlü bir terapidir. Bu yüzden de narsistik kişilik bozukluğuna sahip olan bireylerin travma ve kaygılarının çözümlenmesinde işe yarayabilir.
İlaç Tedavisi
Narsistik kişilik bozukluğunu hedef alan doğrudan bir ilaç tedavisi mevcut değildir. Fakat, bu bozukluğa eşlik eden semptomlara depresyon, anksiyete, duygu durum bozukluklarına yönelik bir ilaç tedavisi mevcut olabilir. Ancak ilaç tedavisi bu semptomlarla baş etmede yardımcı olabilse de, gerçek büyüme ve iyileşmenin zamanla terapiyle en iyi şekilde sağlanabileceğini unutmamak önemlidir.
Narsistik Kişilik Bozukluğunu (NKB) Fark Etme Yöntemleri
Narsistik kişilik bozukluğu (NKB), kişinin hem kendisiyle hem de çevresiyle olan ilişkilerini zorlaştırabilir. Bu bozukluğu fark etmek ve anlamak, hem bireyin kendi hayat kalitesini artırması hem de çevresindekilerle daha sağlıklı ilişkiler kurması açısından önemlidir. İşte NKB’yi fark etmeye yardımcı olabilecek bazı yöntemler:
1. Narsistik Kişilik Bozukluğu Hakkında Bilgi Edinin
Birçok kişi şişkin bir egoya veya benlik duygusuna sahip birini tanımlamak için “narsist” kelimesini kullanır, ancak narsistik kişilik bozukluğu bir ruh sağlığı durumudur. Narsistik özelliklere sahip tüm insanlarda NKB yoktur ve bu farkı bilmek önemlidir.
2. Profesyonel Yardım Alın
Narsistik kişilik bozukluğunu teşhis etmenin tek yolu profesyonel yardım almaktır. Psikoterapi bu bozukluğu tedavi etmekte önemli bir rol oynar.
3. Kıskançlığa dikkat edin!
Birisi kendi kişisel başarısını dile getirdiğinde, nasıl hissediyorsunuz? Dışarıdan bakıldığında şefkat ve destek numarası yapıyor olsanız da, NKB’li kişiler aslında o kişi için mutlu HİSSETMEKTE zorlanırlar, bunun yerine içlerinde kıskançlıktan kaynaklanan derin bir boşluk hissederler.
4. En iyi olma ihtiyacınızı gözlemleyin
Başkalarından daha aşağıda olmaktan rahatsız oluyor musunuz? Yaptığınız her şeyde en iyi olmanızı gerektirecek kadar “mükemmeliyetçi” misiniz? Narsistler, sıklıkla sergiledikleri bu mükemmeliyetçilikten aldıkları övgüyü severler, çünkü bu övgü aslında sahip oldukları derin öz nefreti doldurur.
5. Fantezilerinize dikkat edin
Zenginlik ve başarıyı aşırı bir şekilde hayal etmek çok yaygın bir NKB semptomudur. Sürekli olarak başkalarının onayını almayı ve bunu yapmanın yollarını düşünmek bir faktör olabilir
Narsistik Kişilik Bozukluğunun (NKB) Sosyal Hayat Üzerindeki Etkileri
Narsistler sosyal açıdan becerikli, sempatik, başkalarından faydalanmaktan pek rahatsızlık duymayan, dış görünüşlerine ve iyi hissetmeye odaklanan kişilerdir; ancak bu sırada başkalarının iyilik hâlini pek önemsemezler. Bu özelliklerin birleşimi, narsistik benliği korumaya yönelik çeşitli öz-düzenleme stratejileriyle ilişkilidir.
Narsistlerin kullandığı öz-düzenleme taktikleri arasında dikkat çekme, iyi görünme, başkalarını geride bırakma ve benliği tehdit olarak algılanan unsurlara karşı savunma yer alır. Dikkat çekme, sohbetlerin konusunu kendilerine yönlendirme, gösteriş yapma, abartılı jestlerle yüksek sesle konuşma ve övünme gibi davranışlar narsistlerin tipik stratejileri arasında sayılır.
Sıkça Sorulan Sorular
- Narsistik kişilik bozukluk ve anksiyete ilişkisi nedir?
Ruh sağlığı alanındaki en ilgi çekici sorulardan biri, bir narsistin anksiyete yaşayıp yaşayamayacağıdır. Bunun cevabı: Evet. Narsistler anksiyete yaşayabilir ve çoğu zaman da yaşarlar. Aslında, narsisizm ile anksiyete arasındaki ilişki, birçok kişinin fark ettiğinden daha karmaşık ve iç içedir.
Narsistik özellikler, çeşitli yollarla anksiyeteye katkıda bulunabilir. Sürekli onay ve hayranlık ihtiyacı, başkalarının kendilerini nasıl algıladığına dair sürekli bir endişe hali yaratabilir. Kendi abartılı benlik imajına ulaşamama korkusu, özellikle de kişinin zayıf yönlerinin veya yetersizliklerinin açığa çıkabileceği durumlarla karşılaştığında, yoğun anksiyeteyi tetikleyebilir.
2. Narsistik kişilik bozukluk kendiliğinden geçer mi?
Narsistik Kişilik Bozukluğu olan bireyler değişebilir; ancak bu genellikle öz farkındalık, motivasyon ve düzenli terapi gerektirir. NKB belirtileri kalıcı olabilir, ancak terapi daha sağlıklı davranışların gelişmesini ve kişinin kendini daha derinlemesine sorgulamasını sağlayabilir.
3. Narsistik kişilik bozukluk tehlikeli mi?
Bu bozukluk kişinin günlük hayatını, özellikle ilişkilerini olumsuz bir yönde etkiler. Diğer taraftan, narsistik bir kişiyle olan ilişkilerde sağlıklı sınırlar koymak, özellikle güvenliğin tehdit altında olduğu durumlarda gerekli mesafenin korunması önemlidir.
4. NKB’den nasıl kurtulurum?
NKB’den kurtulmak her birey için farklılık gösterebilir; ancak etkili bir psikoterapi süreci, özellikle EMDR veya BDT ile belirtiler hafifleyebilir.
5. NKB’nin temelinde ne yatar?
NKB’nin temelinde ne yattığına dair tek ve net bir neden söylemek mümkün değildir. Fakat genetik yatkınlık, ebeveyn tutumları, çevresel koşullar ve biyolojik faktörler bu bozukluğun gelişiminde etkilidir. Özellikle stresli yaşam olayları belirtileri arttırabilir.
6. Bir insanın narsist olduğunu nasıl anlarız?
Aşırı derecede hayranlık ihtiyacı, manipülatif davranış, empati yoksunluğu, kibirli, küstah bir tutum olan kişilerde narsistik kişilik bozukluğu olabilir. Fakat bunun, sadece bu alanda profesyonel olan ruh sağlığı doktorları tanısını koyabilir. Bir kişinin hayranlık ihtiyacının olması NKB olduğu anlamına gelmez. Aynı zamanda, bu alanda profesyonel olmayan kişilerin sosyal ortamlarda bu özelliklere sahip olan kişilere narsist damgasını vurmak doğru değildir.
7. NKB olan kişiler evlenebilir mi?
Elbette evlenebilir. Ancak bu ilişkinin sağlıklı ve tatmin edici bir ilişki olması için psikoterapi almaları yararlı olacaktır.
8. NKB’nin tedavisi ne kadar sürer?
Tedavi süreci kişiden kişiye göre değişiklik gösterebilir, bundan dolayı ne kadar sürebileceğini söylemek mümkün değildir. Bu süreçte terapinin devamlı olması oldukça önemlidir.
9. NKB neden stresle tetiklenir?
NKB’ye sahip olan bireyler ne kadar güçlü gözükseler de, iç dünyalarında benlikleri oldukça kırılgandır. Bundan dolayı, stres bu kırılgan yapıyı tehdit edebilir.
10. NKB zamanla kötüleşir mi?
NKB zamanla kötüleşebilir, ama bu yinede kişiden kişiye göre değişim gösterebilir. NKB’nin kötüleşmesi yaşam koşullarına, kişinin aldığı destek ve terapi erişimine göre değişkenlik gösterebilir.
11. NKB olan biri hangi doktora gitmeli?
Öncellikle, tıbbi değerlendirme yapılması için bir psikiyatriste başvurmaları, psikoterapi için alanında uzman olan psikologlardan terapi seansları alınmalıdır.
12. NKB tamamen iyileşir mi?
Terapi semptomları yönetmeye ve kişilerarası ilişkileri iyileştirmeye kesinlikle yardımcı olabilirken, kişiliği anında değiştiren sihirli bir değnek değildir. Değişim mümkündür, ancak NKB’li bireyden önemli bir bağlılık ve çaba gerektirir.
13. NKB Olan Ünlüler Kimlerdir?
Narsistik kişilik bozukluğuna sahip olan ünlüler hakkında resmi bir teşhis olmadığı için, isim vermek etik açıdan doğru değildir.
14. En sık görülen narsisizm türü nedir?
En sık görülen narsisizm türü Büyüklenmeci (Grandiyöz) narsisizmdir. Bu tür kişiler genelde dışa dönük, dikkat çekmeyi seven ve kendilerini üstün görmeye meyillidir.
Unutmamamız gereken en önemli şey, her insanın içinde bir miktar narsistik özellik vardır. Kendimizi beğenmek, kendimize güvenmek veya birini kıskanmak narsist olduğumuz veya karşımızdaki kişinin narsist olduğu anlamına gelmez. Bu tür bir değerlendirmeyi sadece ruh sağlığı alanında uzmanlaşmış kişiler yapabilir.
Eğer kendinizde bu tür belirtilerin olduğunu görüp, bu belirtilerin sizin hayat kalitenizi olumsuz etkilediğini düşünüyorsanız bir uzmandan destek almanızı öneririm. Aynı şekilde, aile bireylerinden biri, partneriniz veya yakınınızda olan bir kişinin bu belirtileri mevcut ise ve sizi duygusal olarak zorluyorsa, psikoterapi desteği ile bu süreci daha sağlıklı bir şekilde yönetebilirsiniz.
Düşüncelerinizi ve sorularınızı bizimle paylaşmaktan çekinmeyin. Yanınızda olmaktan ve size destek vermekten memnuniyet duyarız.
Psikolojik destek almak isterseniz, Evimdeki Psikolog platformu üzerinden bana ulaşabilirsiniz.
Unutmayın: ‘’İyileşmek güçsüzlük değil, cesarettir.’’
Sevgilerimle,
Psikolog/Uzman Psikolojik Danışman
Süeda RADA
Kaynakça:
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). American Psychiatric Publishing.
Campbell, W. K., & Foster, J. D. (2011). The narcissistic self: Background, an extended agency model, and ongoing controversies. In The self (pp. 115-138). Psychology Press.
Choosing Therapy. (n.d.). Are narcissists dangerous? Choosing Therapy. Retrieved April 16, 2025, from https://www.choosingtherapy.com/are-narcissists-dangerous/
Neurolaunch. (n.d.). Can a narcissist be cured? Neurolaunch. Retrieved April 16, 2025, from https://neurolaunch.com/can-a-narcissist-be-cured/
